“Stel je voor dat ik mij op mijn 59ste, na dertig jaar carrière, zou laten wegschreeuwen, hoe
is het dan voor alle jongere vrouwen die na mij komen of er al zijn?” Dit zei Minister van
Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag in 2021 in De Groene Amsterdammer. In 2023 heeft Kaag
aangekondigd de politiek te verlaten.
Geweld zoals tegen Sigrid Kaag en andere vrouwen in de politiek is aan de orde van de
dag. Tien procent van alle tweets in Nederland gericht aan vrouwelijke politici bevat haat of
agressie, en vrouwen van kleur krijgen de meeste haat over zich heen. Vrouwelijke politici die
met haat te maken krijgen vallen soms eerder uit, of trekken zich op andere manieren terug uit
de publieke arena. Maar wat is de impact van geweld op de ambitie en motivatie van jonge
vrouwen, die geweld tegen vrouwelijke politici waarnemen?
Het hele rapport is hier te lezen.
Vrouwen in de politiek zijn rolmodellen die de volgende generatie jonge vrouwen kunnen
motiveren de politiek in te gaan. Waarnemen dat vrouwen in de politiek haat ontvangen zou
jonge vrouwen kunnen afschrikken, maar het zou ook kunnen dat het vrouwen motiveert
om in actie te komen. Deze puzzel ligt ten grondslag aan onze hoofdvraag: Hoe beïnvloedt
het geweld tegen vrouwelijke politici de aspiraties van jonge vrouwen om politiek actief te
worden?
We hebben dit onderzocht door middel van focusgroepen. De focusgroepen zijn gehouden
met jonge aspiranten, vrouwen met en zonder migratieachtergrond die de ambitie hebben
(gehad) om ooit de politiek in te gaan.
Verreweg de meeste deelnemers vertellen dat het waarnemen van geweld tegen vrouwen
in de politiek hen afschrikt. Online en offline haat en bedreigingen, continue onder een
vergrootglas liggen als vrouw, en de angst afgerekend te worden op uiterlijk in plaats van
inhoud staan hierbij centraal. Vrouwen van kleur noemen zowel seksisme als racisme als
obstakel. Deelnemers twijfelen of ze nog wel de politiek in willen. Ook heroverwegen ze de
manier waarop ze eventueel actief worden. Sommigen kiezen door (de reële kans op) haat
en bedreigingen liever voor een plek achter de schermen. Zo kunnen ze politieke invloed
uitoefenen zonder al te veel zichtbaarheid en bedreigingen. Ook overwegen vrouwen
met politieke ambities om minder aanwezig en zichtbaar te zijn op sociale media, om haat,
seksisme en bedreigingen te voorkomen.
Naast terugtrekking willen deelnemers tegelijkertijd juist ook zichtbaar zijn. Zelfbescherming
(of van hun familie) wordt afgewogen tegen ambitie, idealen, een politieke carrière, en contact
met de achterban. Uiteindelijk kan zo’n ‘afschrikeffect’ tot minder vrouwen in de politiek leiden.
Veel deelnemers reflecteren hierop en zien dit als een groot probleem. Iedereen wil juist meer
vrouwen in de politiek.
In een gezonde democratie is er geen ruimte voor geweld tegen politici. Toch is het helaas
aan de orde van de dag. Dit onderzoek laat zien hoeveel werk er nog te verzetten is. Politieke
partijen, politici zelf en het maatschappelijk middenveld spelen een essentiële rol om geweld
een halt toe te roepen en aan te pakken. Want het ‘afschrikeffect’ van geweld op aspiranten
bedreigt de kwaliteit van onze democratie. Dit heeft consequenties voor de zichtbaarheid van
deze aspiranten-vrouwen nu en in de toekomst. Als vrouwen de politiek niet meer in willen
of zich op andere manieren terugtrekken verkleint dat de pool waaruit talent kan worden
geworven. Ook kan de impact van geweld op aspiranten in de toekomst leiden tot de verdere
ondervertegenwoordiging van vrouwen, of ondervertegenwoordiging die er is in stand
houden. Politieke ongelijkheid schaadt de legitimiteit en herkenbaarheid van onze politiek, nu
en in de toekomst.